Voltaire'in İnsanlık Tarihine Yön Veren Sözleri Nelerdir?

Voltaire'in İnsanlık Tarihine Yön Veren Sözleri Nelerdir?

Kaynak: Wannart

Fransız Devrimi, hepimizin bildiği üzere sadece Fransa’nın özelinde gerçekleşmiş bir siyasi rejim değişikliği değil; yaydığı ideolojiyle birlikte başta Avrupa’nın olmak üzere dünyanın önemli bir bölümünün resmen gözünü açmış bir olay. Sayesinde, 1789 yılından beri liberal, ulusçu, seküler ve radikal fikirlerin büyük kitlelere yayılmasının önü açılmış, bu sayede de daha sonra günümüz dünyasının en yaygın sistemi haline gelecek olan sosyal ve demokratik cumhuriyet rejiminin temelleri atılmış. Bu arada, sıkça unutmaya başladık ama bizim ülkemiz de böyle bir düzende kurulmuş, tekrar hatırlatalım (bkz. T.C. Anayasası madde 2).

Voltaire ise hem 18.yy Aydınlanma Çağı’nın en değerli isimlerinden biri olup hem de eserleriyle Fransız Devrimi’ni en fazla etkileyen yazar-filozoflardan olmasıyla insanlık tarihi için çok anlamlı bir yere sahip. Yazar, maalesef devrimden 11 yıl önce hayatını kaybetmiş olsa da yazıları ölümsüzleştirdiği için bu tarihi olayı da derin bir biçimde etkilemeyi başarıyor. Tıpkı Jean-Jacques Rousseau, Montesquieu ve diğer birçok yazar / filozof gibi. Daha sonrasında ise bu isimler, özel olarak incelediğimiz üzere Atatürk’ün ülkemizi kurarken etkilendiği isimler arasında olacaklardı.

Soyad olduğu sanılan genel kanının aksine Voltaire aslında bir mahlas: Gerçek adı François Marie Arouet olan bu adam, The School of Life’ın da özetlediği üzere iyi ki bu karizmatik ismi almış ve ardında da fazlasıyla açık görüşlü fikirler bırakmış:

“Eğer Tanrı var olmasaydı, onu icat etmek gerekirdi.”

Voltaire denildiğinde akıllara gelen ilk sözlerden olan ve Épître à l'Auteur du Livre des Trois Imposteurs (1770) eserinde yer alan bu tespit, yazarın diğer çoğu Aydınlanma Çağı düşünürü gibi deist olmasından kaynaklı. İlginç bir bilgi: 60’ların ve 70’lerin ünlü şarkıcısı Joe Dassin’ın muazzam eseri Et si tu n'existais pas'nın sözlerinde yer alan “Et si tu n'existais pas, j'essaierais d'inventer l'amour” (Eğer sen var olmasaydın, aşkı icat etmeyi denerdim) dizeleri, Voltaire’in bu sözünün Fransızca orijinal hali olan “Si Dieu n'existait pas, il faudrait l'inventer.”den ilham alınarak yazılmış.

“Erdem, özgürlüğü gerektirir, bir yükü taşımak aktif bir güç gerektirdiği için. Baskı yönetimi altında erdem bulunmaz ve erdemsiz bir din de bulunmaz. Beni bir kul haline getirirsen böylece ben, o şey için uygun olmayan biri haline gelmiş olurum. Egemenlik dahi benim üzerimde, beni doğası seçme ve özgür iradeye dayalı dine yönlendirmek hakkına sahip değildir.”

Questions sur l'Encyclopédie (1771) eserinde ele aldığı üzere ise yazar yine herhangi bir dinin var olmadığını ve ayrıca dinin, devlet ile doğrudan bağlantılı olmaması gerektiğini savunuyor. Ayrıca 3 yıla yakın bir süre kaldığı İngiltere’nin, Hristiyanlığın bölünmesine olan anlayışı ve devletle olan iletişiminden etkilenen Voltaire, bu deneyimini de Lettres philosophiques sur les Anglais (1733) kitabında kaleme almış. Ancak tabii o dönemin Fransa Devleti, bu eseri yasaklamış.

Yazarın tartışmasız en ünlü eseri olarak kabul görmüş Candide, ou l'Optimisme (1759) kitabında ise çalışma ahlakı ile ilgili öyle bir sözü var ki tam 21. yüzyıl teknolojisi insanının “sosyal medya hesaplarında paylaşmaya değer gördüğü” alıntılardan biri niteliğinde:

"Çalışmak, bizi şu üç beladan kurtarır; can sıkıntısı, kötü alışkanlıklar ve yoksulluk"

            Kariyeri boyunca 20000’den fazla mektup ve 2000’den fazla kitap çalışması yazan Voltaire, bu üretkenliğini din özgürlüğü ya da ifade özgürlüğü dışında insanlara ışık tutacak diğer konularda da kullanmış:

“Gerçeği sev. Ancak, hatayı affet.”

 -Sept Discours en Vers sur l'Homme (1738).

“Kutsal Roma İmparatorluğu adıyla kendisini anan ve hala anmaya devam eden bir araya toplanmış yığın, ne kutsaldır, ne Romalıdır ne de imparatorluktur.”

-Essai sur l'histoire générale et sur les mœurs et l'esprit des nations (1756)

“Bırakın okuyalım ve bırakın da dans edelim. Bu iki eğlence dünyaya asla zarar vermeyecektir.”

-Dictionnaire philosophique (Felsefe Sözlüğü) (1764)

“Hoşgörü nedir? Hoşgörü insanlığın bir parçasıdır. Hepimizin hataları ve eksikleri var; karşılıklı olarak birbirimizin hata ve eksiklerini bağışlayalım, çünkü hoşgörü, doğanın ilk yasasıdır.”

-Tolerance" (1764)

            Daha fazla sözünü merak ediyorsanız, Wikiquote’ta dilimize çevrilmiş, İngilizce ya da orijinal Fransızca versiyonlarına da göz atabilirsiniz.

            Bunlarla birlikte, yaygın bilinen bir yanlışı düzeltmek gerekirse yazar, acayip meşhur olmuş “Düşüncelerine katılmıyorum, ama senin düşüncelerini savunma hakkını sonuna kadar destekleyeceğim” sözünü hiç söylememiştir; bu kelimeler, sadece İngiliz yazar Evelyn Beatrice Hall’un Voltaire’e ithafen yazdığı kitabında geçmektedir. Ancak gerçekten de kitleleri harekete geçirebilecek kadar derin bir anlama sahip bir söz bu. İfade özgürlüğünün, demokratik ve sosyal bir cumhuriyet olmanın en önemli parçalarından biri olduğunu bizlere bir defa daha hatırlatan bir alıntı. Aslında, yazarının ismi de bir noktada önemli değil; esas olan, nerede yaşarsak yaşayalım, özgürlüklerin kısıtlandığının farkına varıp onlara karşı ses çıkarabilmek!

 Kaynak: 1, 2, 3.

Categories: fransız edebiyatı, voltaire, voltaire candide, voltaire hayatı, voltaire kimdir, voltaire sözleri